Wat is een stormlamp, stormlantaarn

Een stormlantaarn is een lantaarn die geschikt is om in moeilijke buitenomstandigheden licht te geven. Eigenschappen van een stormlantaarn zijn dat de vlam beschermd wordt door glas, er een handvat op zit en dat het oliereservoir niet lekt als hij schuin gehouden wordt.

Stormlantaarns werden van origine heel veel gebruikt op en om het spoor, op schepen, in werkplaatsen, in fabrieken, in de schuur, in stallen in woningen en onderweg. In sommige gebieden zijn ze nog heel lang gebruikt, door het gebrek aan elektriciteit.
Tegenwoordig worden ze vooral gebruikt bij outdoortoepassingen en als sfeervolle verlichting in de tuin of in huis.

De term stormlamp en stormlantaarn kunnen allebei gebruikt worden, deze worden op deze pagina ook door elkaar heen gebruikt.

De historie van de stormlantaarn

In het begin van de 19e eeuw werden lantaarns voornamelijk van hout gemaakt, met glazen, hoornen en/of metalen panelen. De eerste lantaarns hadden een kaars als lichtbron. Vanaf 1830 kwam walvisolie op grotere schaal beschikbaar en de opkomst van de lantaarns met een lont en een lonthouder kwamen op de markt. De lichtopbrengst was veel hoger dan van de traditionele kaars. Vanaf 1830 werd ook sterker glas geproduceerd en lampen met een glazen globe, metalen bovenkant en een metalen onderkant werden gebruikelijk.

Vanaf 1850 werden de eerste lantaarns geproduceerd met beschermingsdraden om het glas heen. Hierdoor werden ze ook populairder voor buitengebruik. Vanaf 1850 kwam kerosine op grote schaal op de markt en was daarnaast ook nog eens betaalbaar, waardoor de lantaarns met olielonten steeds meer gebruikt werden.
Vanaf toen nam de ontwikkeling een vogelvlucht, met in 1860 de eerste hot-blast lantaarn en in 1880 de cold-blast lantaarn. Beide type lantaarns worden nog (grotendeels) steeds volgens dit principe geproduceerd. In de periode tussen 1860 en 1910 is de stormlantaarn geperfectioneerd, zowel in werking, design als in productiemethode.

Stormlampen in de 20ste eeuw

Stormlantaarns zijn tot midden 20e eeuw nog intensief gebruikt langs de spoorwegen, op schepen en langs de weg, maar werden na verloop van tijd vervangen door verlichting op stroom en op accu. Daarna zijn ze vooral nog gebruikt in gebieden waar geen elektriciteit aanwezig was of voor outdoor toepassingen. Deze historie is voornamelijk gebaseerd op de geschiedenis van de Amerikaanse stormlantaarns, hiervan is namelijk veel documentatie beschikbaar. In Europa en andere landen zal dit uiteraard anders zijn gegaan, maar in grote lijnen zal de historie zeker overeen komen.

De verschillende type stormlantaarns

Er zijn drie belangrijke types stormlantaarns, welke niet alleen in de vormgeving, maar ook in de werking verschillen. De drie types zijn:

• Dead-Flame
• Hot-Blast
• Cold-Blast

Indrukwekkende namen wat u misschien nog niet veel zal zeggen. Ik beschrijf ze hieronder.

Dead-Flame stormlantaarns

Tot c.a. 1855 waren stormlantaarns vooral volgens het dead-flame principe, maar ook hierna is dit nog vaak gebruikt. Het design is er vooral op gebaseerd om zo min mogelijk wind van buitenaf bij de lont te laten komen. De luchtventilatiegaten op de bovenzijde waren voor de afvoer van de lucht. Deze zijn dusdanig ontworpen met platen erachter dat er geen directe wind bij de vlam kan komen. De ventilatiegaten aan de onderzijde en de vormgeving van de basis waren erop gericht om een gecontroleerde luchtstroom als aanvoer te krijgen.

Hot-Blast stormlantaarns

Dit type lantaarn is ontworpen door John Irwin, die dit gepatenteerd heeft in 1868, nadat zijn vader had geklaagd dat de vlam zo snel uitging als je de lantaarn bewoog. Ze zijn geproduceerd vanaf 1880, grote vooruitgang hierbij is dat de opstijgende warme, gedeeltelijk verbrande, lucht door de buizen aan de zijkant weer naar de onderzijde wordt gebracht, waardoor dit gemixt wordt met verse lucht en weer in de lantaarn word gebracht. Omdat de gedeeltelijk verbrandde lucht koolstof vast houdt, is de vlam ook geler dan bij een dead-flame lantaarn. Deze vlam is beter controleerbaar en heeft een hogere lichtopbrengst.

Cold-Blast stormlantaarns

John Irwin bleef aan het innoveren en in 1876 vond hij de Cold-Blast stormlantaarn uit.
Dit type lantaarn voerde alleen verse lucht naar de vlam bij de lont, alle hete, verbrandde lucht werd uit de lantaarn verdreven. Het kanaliseren van alleen verse, zuurstofrijke lucht naar de vlam toe zorgt voor een helder wit licht. Door dit ontwerp werd de lichtopbrengst verdubbeld t.o.v. van een hot-blast lantaarn.

Bekende stormlantaarn fabrikanten

Er zijn veel fabrikanten van stormlantaarns, bekende merken staan hieronder met de mij bekende historie. Onderstaande fabrikanten en hun merken hebben veelal ook andere producten geproduceerd, maar ik heb me vooral gericht op de historie van de stormlampen.

Duitse stormlantaarns

Wat opvalt als je naar de bekende Duitse merken kijkt is dat ze veelal uit Beierfeld afkomstig zijn. Beierfeld is gelegen in het Ertsgebergte en van oorsprong een plaats waar veel ijzer, tin en blik verwerkt werd.

Vanaf de 14e eeuw werden er al vaten van plaatstaal geproduceerd. In de 16e eeuw zijn in deze regio veel loodgieters gilden ontstaan. De loodgieters uit deze tijd maakten hun producten van vertind dun plaatstaal en hadden hier dan ook het gereedschap voor. In de loop der eeuwen concentreerde dergelijke ambachtelijke bedrijven zich steeds meer in Beierfeld en omstreken. Veel van dit soort ambachtelijke loodgietersbedrijven produceerden ook andere producten en de productie van lantaarns was dus een logisch gevolg bij vele metaalverwerkende bedrijven.

Vooral in het midden van de 19e eeuw richten steeds meer ambachtslieden uit Beierfeld zich op lantaarns, waardoor deze stad de bakermat van de Duitse stormlantaarn werd.

De historie van Feuerhand in het kort

De historie van Feuerhand begon in Beierfeld, hier runde Hermann Nier vanaf 1870 een loodgieterswerkplaats en maakte daarnaast veel andere producten, waaronder lantaarns. In die tijd van industrialisering verdwenen veel werkplaatsen en deze maakten plaats voor fabrieken waar producten met machines werden gemaakt. De broers Hermann en Ernst Nier zijn in 1893 begonnen met de productie van stormlantaarns op grotere schaal.

In 1898 werden de broers Nier overgenomen door het Frankonia Albert Frank metalware. De broers bleven bij dit bedrijf werkzaam als productiemanagers. Door meningsverschillen stapte Hermann Nier in 1902 uit dit bedrijf en begon zijn eigen stormlantaarn productie, met als bedrijfsnaam Hermann Nier Feuerhandwerk. In hetzelfde jaar heeft Hermann Nier ook een patent ingediend voor de productie van stormlantaarns door gebruik te maken van de stempel- en vouwtechnieken met vertinnen d.m.v. warm dompelen, waardoor er geen soldeerwerk meer aan te pas kwam. Hermann Niers zoon Bruno Nier was aan het begin van de 20e eeuw de drijvende kracht achter Feuerhand.

Feuerhand voor de Tweede Wereldoorlog

Tussen 1914 en 1918 hebben hebben vele Duitse fabrikanten van lantaarns hun productie (deels) om moeten zetten naar producten voor de oorlog, toen heeft Hermann Nier Feuerhandwerk tevens handgranaten geproduceerd. Hermann Nier overleed in 1921.

In 1914 was het merk Feuerhand een geregistreerd merk, in 1926 heeft Feuerhand ook de merknaam Firehand in Amerika geregistreerd. Vanaf 1920 kwam er een cirkel om het logo heen.

Een stormlantaarn waar Feuerhand veel bekendheid mee heeft gekregen is de Feuerhand Baby, deze is vanaf 1933 op de markt gebracht en wordt nog steeds (of alweer) in Duitsland geproduceerd. Mede door de Feuerhand Baby is er tussen 1935 en 1939 veel onenigheid geweest met het Amerikaanse merk Dietz aangaande patenten. Ook hebben ze veel bekendheid gekregen met de zogeheten Sturmkappe, deze kap zorgde voor extra windafscherming.

Tussen 1918 en 1938 waren Feuerhand samen met Dietz wereldwijd gezien de grootste producenten van stormlantaarns. Ze waren gezamenlijk verantwoordelijk voor een wereldwijde verkoop van 12 miljoen stormlantaarns per jaar, op een wereldwijd totaal van 18 miljoen.

Feuerhand tijdens de Tweede Wereldoorlog

De verkopen stortte in ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Op dat moment werden er alleen nog lantaarns geproduceerd voor het Duitse leger. Na de oorlog werd de familie Nier onteigend, de machines werden ontmanteld en naar de Sovjet Unie overgebracht. Ernst Bruno Nier werd gearresteerd door de Russen. In 1950 overlijd Ernst Bruno Nier in Bautzen. De familie Nier vluchtte naar Lüdenscheid in Westfalen en begon hier opnieuw op kleine schaal met de productie van stormlantaarns. Ze verhuisden daarna naar Hohenlockstedt.

In Beierfeld werd het gebouw, waarin de blauwdrukken nog aanwezig waren, opnieuw in bedrijf gesteld door Volkseigener Betrieb Metallwaren (VEB MEWA). De merknaam Feuerhand was nog steeds in handen van de familie Nier, waardoor ze de merknaam Bat hanteerden, tevens een erg bekend merk stormlantaarns.

Feuerhand na de hoogtijdagen van de stormlantaarn

Vanaf 1953 weet Nier zich weer op de internationale markt te vestigen, maar de hoogtijdagen voor de stormlantaarn waren toen al voorbij.
In 1989 ging de familie Nier uit het oorspronkelijk bedrijf en werd de merknaam overgenomen door Reco Im-Export. In 2003 wordt het bedrijf Feuerhand GmbH opgericht, maar deze is in 2012 failliet gegaan.

In 1989 begon opnieuw de productie met de Feuerhand Baby Special 276, dit was op dat moment de enige lantaarn die Feuerhand produceerde. Vanaf 2014 is de merknaam Feuerhand in handen van de Petromax groep, ook welbekend om zijn druklamp.

Meer over Feuerhand

Hieronder een zeer interessant artikel over Feuerhand en een uitleg over brandstof en lonthouders welke beschikbaar zijn gesteld door Dr. phil. Detlef Bunk, waarvoor dank:

• DB Feuerhand Sturmlanterenen Ligth International 2000
• Sturmlanternen: Petroleum und Dochte

Wil je nog veel meer details over de historie van Feuerhand, de producten en de productontwikkelingen van de stormlantaarns van Feuerhand? Een deel van de informatie is afkomstig van de site van dhr. D. Bunk, die zo’n beetje alle informatie die er over Feuerhand is verzameld heeft en op zijn site heeft geplaatst. Ook is er veel informatie te vinden op de website van Feuerhand. 

Als laatste is er een geweldig overzicht van bijna alle stormlampen van Feuerhand, met ook een uitleg over de datering.

Bat “Fledermaus”, Fr. Stübgen & Co

De oprichting van Bat “Fledermaus”, Fr. Stübgen & Co

Het eerste begin van de historie van Bat gaat terug naar 1843, wanneer Friedrich August Stübgen een lampenfabriek opricht in Erfurt. Eerst was dit Lampenfabrik Stübgen en Kleemann, maar op den duur ging Kleemann uit het bedrijf en is de naam veranderd in Lampenfabrik Fr. Stübgen & Co. In 1877 overlijd Friedrich August Stübgen. Zijn oudste zoon Gustav Stübgen nam de lantaarnfabriek over. In 1879 kwam ook de broer van Gustav Stübgen, Julius Stübgen in het bedrijf. In 1882 hebben ze het eerste patent aangevraagd.

In 1892 werd het overbekende handelsmerk, de vleermuis, geregistreerd. In de jaren die volgen groeide het bedrijf gestaag en in 1910 werkten er 400 mensen in de fabriek en exporteerde 70% van zijn lantaarns. In deze tijd is de term een “bat lamp” ook ontstaan. De naam is toen ook veranderd naar Lanternenfabrik Fr. Stübgen & Co. Naast het merk Bat werd ook het merken PAN, STUBS en BAT MINOR geregistreerd.

Bat “Fledermaus”, Fr. Stübgen & Co in de Eerste Wereldoorlog

Uiteraard had de Eerste Wereldoorlog ook veel invloed op Stübgen, veel export kwam stil te liggen. De derde generatie stapte in 1918 in het bedrijf, de zoon van Julius Stübgen, Franz en de zoons van Gustav Stübgen Rudolf en Walther. Tussen 1918 en 1922 heeft Fr. Stübgen & Co. veel verschillende lantaarns geproduceerd maar ook tafellampen, wandlampen, enz. Deze handel ging toen niet goed en is dan ook weer gestopt en ze zijn zich gaan richten op de BAT stormlantaarn. In 1924 hadden ze 23 verschillende patenten geregistreerd.

Stübgen en zijn samenwerking met andere fabrieken

In de jaren 30 zijn er joint-ventures met andere bedrijven, waardoor een deel van de productie zich tijdelijk verplaatste naar Danzig in Polen en Leningrad, USSR. Om de productie efficiënter te maken, produceerde Stübgen ook lantaarns voor het merk Dietz, dit kwam voor Dietz goed uit vanwege de koers van de dollar. De Dietz Little Wizard, Dietz Junior en de Dietz AJAX werden (ook) geproduceerd door Stübgen.

Het bedrijf HASAG (Hugo Schneider AG uit Leipzig) produceerde in de jaren 40 lantaarns, maar dit leverde niet genoeg op en zijn hier dan ook mee gestopt. In plaats hiervan kochten ze de lantaarns in bij Stübgen. Dit waren dezelfde als de BAT lantaarns, maar dan met een ander merk erop.

Het verkoop van iconische merknamen

Tegen het einde van de jaren 40 waren de machines in de fabriek gedateerd en de productie werd hierdoor onverdienstelijk. Investeringen waren niet mogelijk vanwege de prijsstelling van de concurrenten.

Hierdoor verkocht Stübgen alle merknamen, behalve Bat, de patenten, het klantenbestand en een deel van de machines aan het bedrijf Hasag. Eerder had Hasag ook al het bedrijf Kaestner & Toebelmann overgenomen, die ook stormlantaars produceerde. Stübgen ging nadien door met de productie van gereedschap voor land en tuinbouw. Door de Tweede wereldoorlog was dit van korte duur en moest er voor het Duitse leger geproduceerd worden. De fabriek werd na de oorlog ook ontmanteld en Stübgen werd in 1948 uitgeschreven uit het bedrijfsregister. HASAG had dan wel niet de merknaam Bat Fledermause, maar registreerde het Engelstalige handelsmerk BAT. Ze bouwden in 1937 een fabriek in Meuselwitz, Thuringia. Na de tweede wereldoorlog werd het handelsmerk BAT in de DDR en in Engeland gebruikt.

Er zijn stormlantaarns van Hasag, met de opdruk van Bat en stormlantaarns van Bat, met een opdruk van Hasag.

Na de oorlog werd de productie van HASAG verdergezet in de fabrieken van Feuerhand en werden de blauwdrukken van Feuerhand ook gebruikt voor nieuwe lantaarns. Hasag is na de Tweede Wereldoorlog verdwenen en in de tussentijd is de handelsnaam overgenomen door MEWA. De BAT stormlantaarns werden nadien door VEB Sturmlanternenwerk Beierfeld geproduceerd, dit was een onderdeel van Mewa opgericht in 1952.

In de jaren 80 werden de activiteiten van VEB Sturmlanternenwerk overgenomen door Foron, maar die heeft nog maar korte tijd stormlantaarns geproduceerd en heeft de productie korte tijd later stopgezet.

Dankwoord en meer over Fr. Stübgen & Co.

De informatie tot 1948 is afkomstig van The Loveland Lantern Collection, de historie op deze site is verzorgd door Achim Stübgen die vele bronnen heeft onderzocht om tot een complete historie te komen. Veel dank gaat dan ook uit naar de toestemming die Achim Stübgen heeft gegeven om deze informatie en de afbeeldingen op deze site te plaatsen.

Vind hier de volledige historie van Lamp factory Fr. Stübgen & Co.

Op de tekst en de afbeeldingen van Stübgen & Co zit een copyright, dit copyright is in handen van Achim Stübgen.
Copyright © Achim Stübgen, Hannover 2015. Contact via: stuebgen@hotmail.de.

 Fröhlich & Wolter (Frowo)

Hoe Frowo begon als familiebedrijf

Het begon voor Frowo in 1878, toen Hermann Fröhlich een klein familiebedrijf begon in Beierfeld als loodgietersbedrijf, maar ze maakten een grote verscheidenheid aan metalen voorwerpen. Door de jaren heen groeide het bedrijf gestaag en vanaf 1906 begonnen ze ook met de productie van stormlantaarns. In 1912 werd het bedrijf overgedragen aan de zoon van Hermann Fröhlich, Rudolf Fröhlich en zijn schoonzoon Erich Wolter. In die tijd kreeg het bedrijf ook de naam Fröhlich & Wolter.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden Rudolf Fröhlich en Erich Wolter soldaten van het Duitse leger. Hermann Fröhlich nam in die tijd opnieuw de leiding in het bedrijf op zich. In die tijd was de productie vooral gebaseerd op producten die het leger nodig had.

Vanaf 1924 werden de lantaarns vertind in een tinbad, wat zorgde voor een aanzienlijke kwaliteitsverbetering, hiervoor werd een tinmolen in gebruik genomen.
In 1926 werd de merknaam Frowo, een combinatie van de achternamen van de eigenaars en werd het logo van Frowo, een herdershond met een lantaarn in zijn bek.

Frowo in concurrentiestrijd tegen Feuerhand

In deze jaren had Frowo forse concurrentie van Feuerhand, welke ook in Beierfeld was gevestigd en veel groter was, de verkoop van Feuerhand was c.a. 10 keer zo groot als de verkoop van Frowo. Er zijn ook diverse onenigheden geweest over patenten van stormlantaarns met Feuerhand. Ondanks de hevige concurrentie produceerde Frowo in 1937 1.45 miljoen stormlantaarns per jaar en nog vele andere producten en had het bedrijf 269 aantal medewerkers in dienst.

Frowo tijdens en na de Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest ook Frowo overstappen op de productie van oorlogsbenodigdheden. De productie van lantaarns kwam tijdens de oorlog uiteindelijk volledig stil te liggen doordat er geen materialen meer aangeleverd werden.

Waar de familie Nier, en dus ook Feuerhand, na de Tweede Wereldoorlog geen mogelijkheden hadden om op grotere schaal te gaan produceren, had Frowo dat wel.
De bedrijfsgebouwen waren onbeschadigd, ze hadden nog een personeelsbestand en de machines waren nog beschikbaar. Hierdoor hadden ze een groot voordeel t.o.v. de concurrenten die pas later opnieuw met de productie van lantaarns begonnen. Na de Tweede Wereldoorlog komt Gerhard Ludwig van Bernum in het bedrijf Frowo.

Na de oorlog was er genoeg vraag, maar een gebrek aan materiaal. Dit probleem losten ze op door resterende voorraden en productieafval te gebruiken, het vooroorlogse programma werd grotendeels weer opgezet. Dit was korte tijd succesvol, maar Frowo kreeg het toch moeilijk in de socialistische geplande economie. Rudolf Fröhlich en Erich Wolter krijgen daarnaast ook gevangenisstraffen door vermeende verduistering. De decennia hierna werden gekenmerkt door een constante strijd om materiaal en tegen inmenging van de staat. Frowo heeft in deze jaren ook veel verschillende producten geproduceerd.

Op de lange duur hebben ze deze strijd verloren, in 1972 werd Frowo genationaliseerd en werd de bedrijfsnaam gewijzigd naar VEB Metallwarenfabrik Beierfeld. Hierna richtte het bedrijf zich voornamelijk op de toelevering van onderdelen voor de auto-industrie. Op 31 maart 1994 ging Frowo uiteindelijk van de markt af.

Dankwoord en meer over Frowo

De informatie over Frowo en afbeeldingen zijn afkomstig van de site van Hans-Werner Jehn, waarvoor ik hem zeer dankbaar ben.

Lees nog veel meer informatie over Frowo, een uitgebreid overzicht van de producten die dit bedrijf heeft gemaakt en voor informatie voor het dateren van een Frowo stormlantaarn, ga naar de volgende site.

Op de tekst en de afbeeldingen van Frowo zit een copyright, dit copyright is in handen van © Hans-Werner Jehn. www.Frowo.info

De eerste jaren van Dietz

De historie van Dietz gaat terug naar 1840, toen Robert Edwin Dietz een kleine lampen en olie winkel begon in Brooklyn. Zijn broer assisteerde hem hiermee waardoor de naam Dietz, brother and Company werd. Één van de eerste producties was een kleine lantaarn voor een kaars. Later hebben ze ook diverse andere kandelaars, olielampen, hanglampen en kroonluchters geproduceerd. Nog drie andere broers kwamen ook bij het bedrijf werken in 1855 en de bedrijfsnaam werd aangepast naar Dietz and Company. In ditzelfde jaar bouwden ze ook een grote fabriek in New York City. In 1856 patendeerde Dietz een vlakke lonthouder voor kerosine, wat in die jaren goedkope brandstof was. Dit was het eerste patent van de vele die nog zouden volgen.

In de jaren die volgden opende Dietz een kantoor in Londen en San Fransisco en groeide gestaag verder.
In 1868 verkocht Robert E. Dietz zijn aandeel en ging verder met Absalom Smith onder de naam Dietz & Smith. Dit was alleen van hele korte duur. De zaken gingen niet goed, er werd net genoeg verdiend om uit de kosten te blijven. Smith haalde geld uit het bedrijf voor een luxe leven en investeerde veel geld in fietslampen voor velocipede fietsen, de fietsen met een groot voorwiel en een klein achterwiel. Hier was alleen nog lang niet genoeg markt voor. Robert E. Dietz besloot een jaar na oprichting de samenwerking te verbreken en ging alleen verder onder de naam R.E. Dietz Company in 1869.

Het blijkt dat Robert E. Dietz de drijvende kracht was, want Dietz and Company heeft het niet lang meer volgehouden na zijn vertrek.

Dietz en hun sterke innovatie

Robert Dietz begreep het belang van luchtverplaatsing en verwierf het patent van de Hot-Blast welke was ontworpen door John Irwin. In het begin gingen de verkopen nog niet al te best, omdat men de stormlantaarns lelijk vonden, maar na verloop van tijd begon men de voordelen van dit model in te zien en begonnen de verkopen te lopen.

Dietz bleef innoveren en versloeg elke concurrent of kocht ze op. Dit mede door de vele patenten die Dietz inmiddels bezat en de vele discussies die hierover zijn geweest. Dietz heeft ook een groot gedeelte van zijn concurrenten overgenomen. Voornamelijk voor de patenten en het design van andere lantaarns, zo werd Dietz steeds groter en de stormlampen steeds beter.

In 1894 nam de zoon van Robert E. Dietz het over, Frederick (Fred) Dietz. Fred was net zo innovatief als zijn vader, hij vroeg 25 nieuwe patenten aan, hij ontwierp het logo en breidde de internationale verkopen uit. In 1897 kreeg Dietz een grote tegenslag te verwerken. De fabriek in New York City brandde af, alleen de 4 buitenmuren stonden nog overeind. Het verhaal gaat dat Fred nooit tegen zijn vader heeft gezegd dat de fabriek was afgebrand, Robert R. Dietz overleed in ditzelfde jaar, 4 maanden na de brand zonder hiervan te weten.

Dietz hand in hand met The Steame Gauge and Lantern Company

Frederick Dietz ging samen met The Steame Gauge and Lantern Company, waar ze al een aandeel van 50% in hadden, om door te kunnen gaan met de productie en een maand na de brand namen ze dit bedrijf helemaal over. De nieuwe fabriek stond in Syracuse.
In de tussentijd werd de fabriek in New York City opnieuw gebouwd en gebruikt als kantoorruimte, deze fabriek staat nu nog steeds in Greenwich Village, hier zitten tegenwoordig appartementen in.

Dietz in begin twintigste eeuw

In 1899 begon Dietz met het vertinnen van de lantaarns, waardoor de levensduur sterk werd verbeterd werd. In deze tijd werd ook de Dietz Blizzard geïntroduceerd, dit model wordt nu, 121 jaar later, nog steeds geproduceerd. Een paar jaar later, in 1903, werd de Dietz Junior geïntroduceerd. In 1913 kwam de concurrent CT Ham uit met een stormlantaarn, de Nu-Style. Dietz zag de voordelen hiervan en heeft CT Ham overgenomen en de Nu-Style stormlantaarn hernoemd tot de D-Lite. De D-lite is nu de meest populaire stormlamp van Dietz.

Adlake

Het bedrijf Adlake is het enige bedrijf wat zich staande heeft weten te houden naast Dietz en is ook nog steeds in bedrijf. De historie van Adlake begon in Chicago, de volledige naam is Adams and Westlake Limited. In 1857 richtten John McGregor Adams en John Crerar Adams, Crerar and Company op. Ze zagen kansen door de groeiende populatie en de werkzaamheden aan de spoorwegen.

Het bedrijf was gericht op de verkoop van benodigdheden voor de werkzaamheden op en om het spoor, waaronder dus ook stormlampen. Vanaf 1865 bleek het bedrijf dusdanig succesvol dat ze hun eigen fabriek hebben geopend in Chicago. Een paar jaar later, in 1871 brandde ook deze fabriek volledig af maar werd razendsnel weer herbouwd en was een jaar later alweer in bedrijf.

In 1863 kwam kopersmid en locomotief engineer William Westlake naar Chicago, hij was de uitvinder van het uitneembare glas, waar hij een patent op had aangevraagd en begon stormlampen te maken onder de naam Cross, Dane and Westlake. Ook deze fabriek werd vernietigd door de brand in 1871, maar was ook snel weer herbouwd.

In problemen door patentschending

In 1873 kwam het bedrijf in de problemen doordat ze aangeklaagd werden i.v.m. het patent van John Irwin, waarschijnlijk door Dietz. Dit zorgde voor grote financiële problemen en het bedrijf moest de deuren sluiten in 1874. Hierna gingen John McGregor Adams, Dane en William Westlake verder onder de naam Adams and Westlake. In deze tijd werden veel spoorweg lantaarns, trein koplampen, signaalverlichting en andere benodigdheden voor op en om het spoor geproduceerd. In 1884 werd er een tweede fabriek geopend in Chicago.

In de jaren die volgden breidde Adlake de productie uit, ze hebben stoven, fietsen, camera’s, fietslampen. Het merk was ontzettend sterk in de wereld van de stormlantaarns, maar de rest kwam niet van de grond.

Van 1899 tot in de jaren 40 produceerde Adlake veel lantaarns met de “Non-sweating Balanced Draft Ventilation”. Op de lantaarn zelf staat dan ook vaak, The Non Sweating Adlake Lamp Chicago. Roest was een groot probleem bij lantaarns, maar met dit design, wat draaide om ventilatie, werd dit probleem grotendeels overwonnen. Vanaf 1907 gaven ze ook de optie voor een elektra in de lantaarns.

Een sterk bedrijf dat veel onverwint

In 1923 was de fabriek gedateerd en inefficiënt. De werkzaamheden werden verplaatst naar Elkhart, Indiana. Hier bouwden ze ook een nieuwe fabriek in 1927. De lantaarns van Adlake waren meestal zwaar en zwart, zodat ze geschikt waren voor de meest zware omstandigheden. Adlake is zeer lange tijd actief gebleven in de treinlantaarns en stormlantaarns, maar daarnaast hebben ze hun productlijn fors uitgebreid met verlichting voor vrachtwagens, hangsloten, sloten, schermen en andere toebehoren voor de transportwereld.

Heden ten dage wordt Adlake gerund door Randy Schneider en verkopen ze nog steeds diverse lantaarns.

Het is een compliment waard dat dit bedrijf nog steeds bestaat, zoveel jaren na de oprichting, Twee Wereldoorlogen, de depressie en in al die jaren is dit bedrijf sterk geweest in de productie van lantaarns en andere artikelen voor de transportsector. Geen één ander merk heeft dat voor elkaar gekregen.

Stormlantaarns uit andere landen

Hoewel Duitsland en Amerika overduidelijk de grote spelers waren en zijn betreft Stormlampen en Lantaarns zijn er natuurlijk meer fabrikanten uit andere landen. Een aantal treft u hieronder.

Roest behandelen op stormlampen en stormlantaarns

Veel stormlampen zijn verroest, dit omdat ze veel gebruikt zijn of omdat ze bijvoorbeeld ter decoratie in de tuin hebben gestaan. Deze roest kan eenvoudig verwijderd worden. Afhankelijk van hoe verroest de stormlamp is, hieronder enkele werkwijzes.

Let op, enkele methodes kunnen gebruik maken van schadelijke stoffen. Ik ben op geen enkele wijze aansprakelijk te stellen op het uitvoeren van onderstaande. Raadpleeg wanneer nodig een specialist or laat het door een specialist uitvoeren.

Behandeling wanneer licht verroest

Verwijder met een fijne staalwol, 00 of 000, (verkrijgbaar is bij de betere ijzerwarenzaken) de roest. Zelf doop ik staalwol regelmatig in Commandant Cleaner 4 voor een mooi resultaat. Ook een messing bougie borstel kan helpen om lichte roest te verwijderen. Nadien de stormlamp wel behandelen om nieuwe roestvorming tegen te gaan.

Behandeling wanneer zwaar verroest

Gebruik een anti roest middel om de roest te verwijderen, hiervoor kan bijvoorbeeld HG antiroest gebruikt worden of Rustyco. Dit kan aangebracht worden met een kwast of ondergedompeld worden, afhankelijk van het gekozen product. Nadien de stormlamp nog nabehandelen met staalwol en voorzien van een anti roest coating.

Roest behandelen met citroenzuur

Naast bovenstaande methodes is het ook mogelijk om citroenzuur te gebruiken om roest te verwijderen. Citroenzuur is als concentraat verkrijgbaar, dit kan aangelengd worden met water om een verroeste lamp onder te dompelen.

Roest behandelen wanneer er nog originele verf op zit

Wanneer de originele verf erop zit, dan adviseer ik deze zo veel mogelijk te laten zitten en alleen eventuele roest te verwijderen. Wanneer de verf niet origineel is, dan kan deze verwijderd worden met een verfafbijt. Zelf heb ik goede ervaringen met Rust-Oleum Green, inkwasten, 10 minuten inwerken en dan met staalwol er overheen, indien nodig herhalen.

Zware roest behandelen met caustic soda

Voor de zwaardere behandeling heb ik hieronder een werkwijze geplaatst, deze werkwijze is mij aangedragen door Henk “Stormlamp” Kloosterman. Deze werkwijze is niet geschikt voor zinken, koperen of messing lantaarns.

Caustic Soda is een zeer goede reiniger voor stormlampen welke voorzien zijn van dikke verflagen of erg verroest zijn, de mengverhouding is 0,5 kg per 10 liter. Leng dit aan in een geschikte ton (eerst het water, dan de caustic soda), dompel de stormlamp hierin en laat het caustic soda zijn werk doen in 1-7 dagen, afhankelijk van de vervuiling. Hang er een dompelaar in om het proces te versnellen.

Nadien goed afspoelen met water en de tank droogmaken met een heteluchtpistool.

Voordeel van deze methode is dat zowel de binnen als de buitenkant goed gereinigd worden, dit zorgt ervoor dat er ook minder walmen en dus stank vrij komt bij gebruik.

LET OP!: Bovenstaande methode is effectief, maar veiligheid is geboden. Wanneer dit goedje in je ogen komt kan het je gezichtsvermogen permanent aantasten! Gebruik bij deze methode persoonlijke beschermingsmiddelen zoals chemisch bestendige handschoenen en een mondkapje. Voer dit buiten of in een zeer goed geventileerde ruimte uit.

Caustic Soda is chemische troep, daarom werkt het ook zo goed, maar denk om jezelf en denk bovenal aan kinderen en huisdieren. Sluit een vat altijd volledig af! Zorg dat huidieren en kinderen er op geeneen wijze bij kunnen komen. Zelf gebruik ik een speciaal chemisch bestendig vat met een sluiting met hangslot, de ton gaat pas open als de kinderen op bed liggen.

Daarna de lamp in de olie om te zorgen dat de lamp niet weer gaat roesten. Wanneer de stormlamp voor verzamelaars of decoratieve doeleinden wordt gebruikt gebruik dan Caprotech RX5 spuitbus, dit zorgt voor een goede anti roest coating. Bij outdoor toepassingen is het aan te raden om hem in te kwasten met b.v. Owatrol.

Veel onderdelen zijn nog te koop. Een firma waar ik zelf regelmatig bestel is de website olielampen.nl, een uitgebreid advies en veel onderdelen voor een nette prijs zijn hier te koop. Hier vind je veel lonten, stormlamp glazen, lonthouders, zuivere petroleum en andere stormlamp onderdelen, een aanrader.

Stormlantaarn olie of lampenolie?

Het is niet altijd even duidelijk wat voor olie het beste te gebruiken is voor een stormlantaarn. Ikzelf gebruik altijd gezuiverde petroleum. Ik geef op deze pagina meer uitleg hierover. 

Datering en identificering van stormlantaarns

Uiteraard zal een merk en typenummer al heel erg helpen, deze zijn vaak te vinden op de tank en/of op de bovenzijde. Soms onder de lagen verf.

Bij veel Amerikaanse lantaarns staat er een patentdatum in, let wel op, dit is niet de datum van productie, maar de datum dat het patent is uitgegeven. Hiertussen kan soms wel 20 jaar zitten. Deze patenten zijn soms ook niet voor de lantaarn, maar voor onderdelen van de lantaarn. Er kunnen dan ook meerdere patenten op één lantaarn staan.

Stormlampen met een tank met een bodem er onder gesoldeerd zijn uit de jaren 20, met de bovenkant er op gesoldeerd van voor 1920. Wanneer de bodem is gefelst dit uit de jaren 30/40. Puntlassen werd vanaf ongeveer 1920 gemeengoed, dus alles wat gesoldeerd is, is van voor 1920.

Een beschermkooi met 3 draden voor het glas, welke je eraf kunt schuiven, betekend meestal dat het een vooroorlogs model is. Frowo uitgezonderd, deze heeft na de oorlog nog heel lang lantaarns met een korf gemaakt.

Frowo datering en identificering

Vooroorlogse lantaarns hebben het logo van een hond met een lantaarn in zijn bek, naoorlogs alleen het merk Frowo.

Feuerhand datering en identificering

Een eenvoudige manier om vooroorlogs van naoorlogs te filteren is dat de glaslifter voor de oorlog rechts van de vuldop zat en na de oorlog links van de vuldop.

Dietz datering en identificering

Alle lantaarns die in Amerika geproduceerd zijn hebben een patent datum, vaak op de tank of op de buizen. Wanneer dit er niet op staat is de lantaarn naar alle waarschijnlijkheid van na 1956 toen de productie grotendeels naar Hong Kong is verhuisd.

Zelf stormlampen en stormlantaarns identificeren

Gelukkig is er dankzij het Internet van tegenwoordig relatief gemakkelijk om zelf stormlampen en lantaarns te identificeren. Vaak komt u al een heel eind door de websites van de desbetreffende fabrikant/merk te raadplegen. Het klinkt wellicht wat overbodig, maar bij het invoeren van de fabrikant en nummer in Google komen af en toe ook goede resultaten.

Zelf raadpleeg ik ook de websites van onderstaande (in het duits) voor mijn onderzoek met vaak goede resultaten.

• sirkosdrive.jimdofree
• lucernae.jimdofree

Bronvermelding

Hieronder een overzicht van de bronnen waardoor deze pagina mogelijk is gemaakt, als bovenstaande nog niet genoeg is, kun je hier nog veel meer informatie vinden.

Boeken over stormlampen en stormlantaarns:

Duitse stormlantaarns

• Die Sturmlatern Band 1 van Maik Stieler, te koop op eBay.

Amerikaanse stormlantaarns:

• Lanterns That Lit Our World van Anthony Hobson, een aanrader!
• Classic Lanterns van Dennis Pearson
• Collectible Lanterns van L-W Book Sales
• Collectible Dietz Lanterns van Neil S. Wood

Sites:

• www.sturmlaternen.jimdofree.com
  
• www.bunk-online.de
• www.feuerhand.info
• www.frowo.info
• www.sirkosdrive.jimdofree.com
• https://lucernae.jimdofree.com/
  
• www.roaddangerlamps.webs.com
  
• www.thelovelandlanterncollection.com
  
• www.crownplacebrands.com

Alle teksten en beeldmateriaal die op deze site worden getoond, vallen onder het auteursrecht of een andere wettelijke bescherming van intellectueel eigendom.

Mocht uw naam vermeldt staan in deze tekst en wenst u dit niet, neem dan contact op middels het contactformulier.

De inhoud van deze website mag niet voor commerciële doeleinden worden gekopieerd, verspreid en/of veranderd; noch mag enige inhoud worden herplaatst op een andere website. Deze website kan bovendien afbeeldingen bevatten waarop auteursrechten van derden rusten.